-
1 кIэ
1.1) хвосткIэ кIыхь хвостатый2) юбка3) конецгъуэгум и кIэ конец дорогиабы кIэ игъуэтащ и дело с концомкIэ имыIэу без концакIэи гъуни иIэкъым конца краю нет2. в знач. опр. хвостовой -
2 псы
I 1. вода/ Псыежэх, тенджыз, гуэл сытхэр къэзыгъэхъу ущызэкIэщIэплъ ткIуаткIуэ.* Шыгъу зышхар псы йофэж. (погов.) Псыр псэ пылъхьэжщ. (погов.)2. река/ Псыежэх.* Лъагъуэхэш ажэжьхэр псы уэрым пэмылъэщу ирихьэжьэрэ хъушэр абы кIэлъелъэрышэмэ, куэд итхьэлэнкIэ хъунут. Т. Хь. Псы икIыгъуэм унэмысу уи кIэр думыхьей. (погов.)Псибл икIын кануть в вечность (букв. оно уже за семью реками). Псы гъэва кипяченная вода.* Пщэдджыжьым ХьэтIутIэ псы гъэвакIэ зэхэпща хьэкъуртыр ишхри лIыщIапIэм къэкIуащ. Ж. Б.Псы игъэжыхьыжын разорить дотла подчистую что-л.* ЖьакIэжь и лъапсэм псы идгъэжыхьыжынщи ди Сэтэней гуащэ дахэр тхьыжынщ, - яжриIащ Уэзырмэс нартхэм. Нарт.Псы мэхын = псы хуэлIэн.Псы утхъуам бдзэжьей къыщыубыдын в мутной воде ловить рыбу.Псы хыхьэн пропитаться водой.* ЦейлъэщIым псы хуабжьу хыхьэри шыдым и хьэлъэр куэдкIэ нэхъ уэндэгъу хъуащ. Япэу лъ. з.Псы хуэлIэн испытывать жажду.* Ажэр псы хуэлIэ хъуати бгым ехри псыкъуийм бгъэдыхьащ. Япэу лъ. з.Псы щIэгъэуэн затопить.Псы щIэуауэ къэнэн остаться ни с чем, разориться.Псым итхьэлэн утонуть.* Бдзэжьей цIыкIу псышхуэ итхьэлэрэ? (погов.) Инжыдж узэпрыкI хъуну псытэкъым - шыбэри Iэщ хъушэри итхьэлащ. Нарт.Псым иубыдын = псы хуэлIэн.* Пхъэри ислъхьауэ, тIэкIуи сешауэ, псым сиубыдати, адэ.. къуэмкIэ сежьащ. Е. К.Псым тхъу техын переливать из пустого в порожнее (букв. с воды снимать коровье масло).Псым хуэдэу къэфэн танцевать плавно (букв. танцевать как вода).Псым хуэдэу уаулъагъу! Чтоб тебя ( люди) стали ценить так же, как и воду!Псым щIилъэфэн пойти ко дну, утонуть.Псыр щIэкIын высыхать.псы бабыщ серая утка/ Шэд къамылылъэхэм щыпсэу бабыщыщхъуэ.Псы бабыщым и лыр IэфIщ.псы бзу оляпка, водяной воробей/ Зи дамэхэр кIэщI, бзу гъуабжэ кIагуэ лъакъуэ кIыхь цIыкIу.Псы бзур нэхъыбэрэ щыгъуалъхьэр псы Iуфэ пабжьэ зэгъуэкIхэрщ.псы бланэ бобр/ ЩIыIубнэфым ещхьыфэ дзыгъуэ лъэпкъ.Псы бланэр нэхъыбэрэ мэзым щIэж псыхэм щопсэу.псы дэгъэуэхыпIэ место пуска воды по определённым руслам/ Псыр зыхуей кIэнауэм щыдагъэлъадэ, щагуэш щIапIэ.* Псы дэгъэуэхыпIэ щIын./ Шэдыр зи псэупIэ джэд лъэпкъ.Псы джэд псым итхьэлэкъым, мэлыхъуэхьэ дыгъужьым ихькъым.псы дзыгъуэ водяная полевка ( водяная крыса)/ Псым щыпсэу дзыгъуэ.Псы дзыгъуэм пыт кIэ кIэщIыр щескIэ къегъэсэбэп.псы ефапIэ водопой/ Iэщыр псы щрагъафэу псыежэх, гуэл с. ху. яIэ щIыпIэ хэха.Шыхэр псы ефапIэм хун.псы жапIэ см. псы бэкъу.* Псы жапIэу дэ тхуащIахэм Тэрч IурыщIэу тетщи къожэр. П. Б.псы зешапIэ водопровод/ Псыр бжьамийхэмкIэ зэрызэрашэ ухуэныгъэ.Къуажэхэм псы зешапIэхэр щащIащ.псы ина лужа/ Уэшх нэужьым, уэсыр щыткIукIэ е псы къытеуа нэужь кумблIэмбхэм къинэ псы.Машинэм псы инахэр иутхыурэ мажэ.псы куу глубоководный/ Зи гущIыIумрэ зи лъащIэмрэ зэпэIэщIэ псы.Псы куухэм кхъухь щызокIуэ.псы кIантIэ ручей/ Псыежэх цIыкIу.псы кIэнтхъ незначительный остаток воды ( после запруды или пересыхания)/ Псы кIэкъинэ.Псы кIэнтхъ икIутын.псы къиуа разлив, половодье/ Уэсымрэ мылымрэ куэду ткIууэ е уэшхышхуэ къешхыху псыр ину къежэхыныгъэ.Псы къиуам нэри пэри ихьу йожэх. Псы къиуам хэхуэн.псы къыпыжыпIэ водосток/ Псыр къыщыпыж, къызыпыж.Псы къыпыжыпIэр пыщтыкIат.* Псы къыпыжыпIэм пэгун щIэгъэувэн.псы къыхэжыпIэ исток реки/ Псыежэхым и къежьапIэ.псы къуэкIий см. псыбэкъу.* Темботрэ Исуфрэ шыгъуэгу щхьэгъубжэмкIэ долъ, бжыхьым щхьэдолъыхри псы къуэкIийм долъадэ. Щ. Ам.псы нэпкъ обрывистый крутой берег/ Псы Iуфэ задэ.псы ныджэ пойма реки/ Псы къыщиуам деж щIигъанэ щIыналъэр.* Си наджэ-къаджэм псы ныджэ пшахъуэр яубэ... Къэб. п. и ант.псы уэрыпIэ стремнина ( в реке)/ Псыежэхыр нэхъ щыуэр щIыпIэ.Псы уэрыпIэм щынэсым шур шым кърихьэхащ.псы хэлъэдапIэ устье реки/ Псы ежэхыр тенджызым, гуэлым е нэгъуэщI псыежэхым щыхэхуэж щIыпIэ.псы хэхуапIэ см. псы хэлъэдапIэ.псы хэхуэжыпIэ см. псы хэлъэдапIэ.псы хущхъуэ целебная вода, лечебный источник/ Уз гуэрхэм зэреIэзэ псы.Ди республикэр псы хущхъуэхэмкIэ къулейщ.псы хьэлывэ вареник/ Кхъуейлъалъэ, кIэртIоф с. ху. дэлъу гъэва хьэлывэ цIыкIу.Псы хьэлывэ щIын.псы хъумапIэ водохранилище/ Псы щахъумэн папщIэ ящIа гуэл IэрыщI.псы шындырхъуо тритон ( хвостатое земноводное)/ КIэпIащIэ зиIэ, псым щесыф, шындырхъуом ещхь псэущхьэ.псы щхьэл водяная мельница/ Псым игъэхьэжэ щхьэл./ Псым и лъащIэ.Псыр къабзэти псы щIагъым щIэлъ псори плъагъурт.псы щIагъ кхъухь подводная лодка/ Псы щIагъым щызекIуэ кхъухь.Псы щIагъ кхъухьым къулыкъу щыщIэн.псы IэфI газированная вода с сиропом/ Газ зыхэт, пхъэщхьэмыщхьэпс IэфI зыхэкIа псы.Псы IэфI ефэн.псы Iуб глоток воды/ Псы ткIуэпс, гъаткIуэ, псы еIубыгъуэ.* Пхъэру къажэм псы Iуб ягъуэткъым. фольк. Дыгъужьыгъуэ хьэкхъуафэм итым щыщу зы псы Iуби сIухуакъым. Нарт.псы Iуфэ берег реки/ Псыежэхыр зыдэт къуэм и джабитI псым хуэгъэзар.* КIукIуэ нэпкъым ехри псы Iуфэм Iулъ мывэ гуэрым тетIысхьащ. Iуащхь. Псы Iуфэм Iусым икIыпIэр ещIэ. (погов.)Псы Iуфэ мылу зыIуегъэхын убраться, уйти с глаз долой.Псы Iуфэ мылу IугъэсыкIын заставить кого-л. уйти, убраться.* Пщы ябгэм и гъунэгъуу хамэ гуэр къэтIысамэ, псы Iуфэ мылу IуигъэсыкIырт. Къэб. таур.псы Iуфэ бзу трясогузка ( птица)/ Псыхъуэм дэсырей бзу кIэ кIыхь цIыкIу; мывэкIэпыс.II 1. шнурок2. ручка чего-л./ Сумкэ, портфель с. ху. яIэ убыдыпIэ. -
3 хьэкIэмэл
порода тонкорунных овец/ Цы щабэ къызытекI, кIапэ зимыIэ мэл кIэ кIыхь лъэпкъ.ХьэкIэмэл гъэхъун. -
4 шындырхъуо
ящерица/ Пкъы, кIэ кIыхь зиIэ, лъакъуиплI зыщIэт хьэпщхупщ мыин, и щIыфэ псом кхъапIэ цIыкIу телъу.Шындырхъуо гъуабжэ. Шындырхъуо шыр. -
5 бзу
воробей/ ЦIыхухэм я псэупIэм и гъунэгъуу щыпсэу, зи фэр морэ=гъуабжафэу щыт къуалэбзу цIыкIу.* Пщэдеирей ныбгъуэ нэхърэ, нобэрей бзу. (погов.) Бзум ил и лэпсщ. (погов.) Уэсукхъуэр бзу цIыкIум къегъэхъей. (погов.) Зи хущхьэ хъум и бзу. (погов.)Бзу кхъуей птичье молоко.Бзум худрапхъей имыIэн не иметь ни крошки.* ЦIыхум дахыхьэн дыукIытэу хьэджафэ шыру, унэм дыкъыщIыхьэжмэ, бзум худрапхъей димыIэу дыкъэбгъэнащ. Къ. Хь.Уазэрэ бзууэ гъун см. уазэ.бзу дамэху название птицы/ Губгъуэ къуалэбзу лъэпкъ.бзу кIэзэгуэх зоол. каменка/ Къуалэбзу лъэпкъ; мывэкIэпыс.Бзу кIэзэгуэхи, бзу кIэплъи, бзуупцIи къэкIуат зэIущIэм. Ад. фольк.бзу кIэплъ зоол. горихвостка/ КIэ гъуэжь-плъыжьыфэ зыпыт къуалэбзу лъэпкъ.бзу кIэплъ фIыцIэ зоол. горихвостка-чернушка/ КIэ гъуэжь-плъыжьыфэ зыпыт къуалэбзу фIыцIэ лъэпкъ.бзу пэ гъум зоол. дубонос/ Къуалэбзу лъэпкъ.бзу пэ кIыхь зоол. бекас/ Шэдылъэхэм щыпсэу къуалэбзу лъэпкъщ. -
6 дзыгъуэ
мышь/ Гъавэм хуэлъэ шэрыпI псэущхьэ жьгъей, кIэ джафэ кIыхь пыту, гъуэмбым щопсэу.* Джэду здэщымыIэм дзыгъуэ щоятэ. (погов.) Дзыгъуэ пэтрэ щIымахуэм хуогъэтIылъэ. (погов.)Дзыгъуэ гъуанэ дихьа {вся} подноготная. -
7 зэпычын
а) (зэпеч) перех. гл. 1. перервать что-л. (напр. нитку, веревку и т. п.)/ КъарукIэ зэпыгъэщхьэхукIын.Фызым Iуданэр зэпичащ.2. переносное размежевать что-л./ Iыхьэ-Iыхьэу гуэшын (щIы, вапIэ, хадапIэ).* Къуэдзокъуэм къегъэлъагъуэ "пщылIыпIэм къикIахэр, къэрэхьэлъкъыр къуажэщIэхэр зэпычыным темыпыIэжу зэрыпэплъэр".3. переносное пройти, проехать, преодолеть (какое-л. расстояние)/ КIун, къызэнэкIын.* Гъуэгуанэ кIыхь зэпысчри Лабэ цIыкIу сыкъыщхутащ. Iуащхь. МакIуэр мыпсэхуу шу бланэр, Мэзыжьхэр, бгыжьхэр зэпеч. Гъу. пэж. Ещанэ щIытIыр танкым зэрызэпичу, ар дзот абрагъуэм хуэзащ. Макъ.4. преодолеть что-л. (напр. трудности, невзгоды и т. п.)/ Шэчын, фэм дэгъэхуэн.* Иджы а щIыкIэм тету, бэлыхь псори зэпичри Уэсмэн Шэрджэс хэкум къихьэжащ. Д. М. Нафисэт гугъуехь Iэджэ зэпичурэ урысыбзэр едж. КI. Т.б) (зэпоч) неперех. гл. 1. перерваться ( от нагрузки)/ ЗэпыщхьэхукIын, зэпыудын (кIапсэ, Iуданэ сыт хуэдэхэр).* -Еуэ пэтми, пимыупщIыжу зы уэщыжь, къызэреIэу зэпычыну зы кIапсэжь ефти Батыр мэзым вгъакIуэ.., - жиIэри пщым унафэ ищIащ. фольк. ЯщIэу пIэрэ абыхэм {ныбжьэгъухэм} а гъущI Iэдийм и инагъыр, хъыджэбзитIыр абы зыхигъэта бэлыхьым и кууагъыр, я кIэтIий зэпычыным хуэдизу, а тIур а гъущI улъиягъэжьым зэреныкъуэкъуар. Къэб.2. переносное прерваться, внезапно прекратиться/ КIэ иIэн, ухын, бэяун, увыIэн.Сабийм и гъыныр зэпычащ. -
8 къыдэщын
(къыдощ) неперех. гл. виднеться откуда-л. между чем-л./ Къэлъагъун, зыщIыпIэ къыдэщу къыдэлъагъукIын; къыхэщын.* Бостейм и кIэ зэгуэхам джанэ кIыхь къыдэщырт. фольк. -
9 пэ
1. нос/ Iэпкълъэпкъым щыщ Iыхьэу зэрыпамэу икIи зэрыбауэу цIыхум и напэм, нэгъуэщI псэущхьэхэми я нэкIум хэтыр.Пэ кIыхь.2. клюв/ Къуалэбзухэм, джэдкъазхэм я жьэр щиухым пыт къупщхьэхэр.Къазыпэ. Бзуупэ.* Уащхуэм еджэу джэдыр кIуийуэ Дыдым хуэдэу и пэр хеIу. Б. Ф.3. передняя носовая часть чего-л./ Зыгуэрым и къыщIэдзапIэ Iыхьэ.Кхъуафэжьейм и пэ.* Нил щхьэ фэкъур пэкIэ ибзуэ Кхъухь ин гуэрым дретхъуей. КIу. Б.4. кончик, острие/ КIапэ, папцIапIэ.* БжэIупэм зы чы къурагъ ин гуэрым и пэм хъуржыныр пипхэри Хъуэжэ хитIащ, зыдэкIуэм нэсу къэсыжыху илъагъун хуэдэу. Къэб. фольк.5. в знач. предлога с род. пад. впереди кого-чего-л./ Зыгуэрыр уи ужьу, уи кIэ иту.И пэ илъэдэн. И пэ иту кIуэн.6. начало чего-л./ КъегъэжьапIэ, къыщIэдзапIэ.* И пэр умыщIэу и кIэр пщIэркъым. (погов.) Фэ фи хасэм си къыхыхьэ и пэр хъуэхъуу, и кIэр хъуанэу.. тхьэм имыщIкIэ. Нарт.И пэ лъы ивэжауэ балбес.* Уахьмакъыу, уи пэ лъы ивэжауэ дунейм утетмэ, абы {Нурхьэлий} къыщыщIам гу лъыптэн? Iуащхь. ПэкIэ къешэкIын водить кого-л. за нос.* - Сэ пэкIэ сыкъевмышэкIыу си бохъшэр къысхуэвгъуэтыж! - жеIэ Тыкъыр. Щ. Т. ПэкIэ псы ефэн быть глупцом (букв. пить носом воду).* Пэжщ, Нурхьэлий абы хуэдиз бзаджагъэ хэлъкъым, ауэ пэкIэ псы ефэркъым. КI. А. ПэкIэ {пэнцIывкIэ} щIегъэфэн (щIегъэсэн, щIегъэхуэн) = пэкIэ щIыр егъэвэн. ПэкIэ щIыр егъэвэн заставить кого-л. пропахать землю носом.* Щыгъэт, Астемыр, пэкIэ щIыр уэзмыгъавэмэ, си тхьэрыIуэщ. Iуащхь. И пэм изэрыхьын случайно оказаться перед кем-л. (о животных, о человеке). Пэм ипкуэным хуэдэу щабэ необычно мягкий. И пэм кърихун исходить от кого-л. (напр. о слухе).* Псом ящхьэр зи пэ кърихур Бэхъукъуэмрэ Алыджэмрэ я гупырщ. КI. Т. {И} пэм (и пащхьэм) къизэрыхьын = и пэм изэрыхьын. {И} пэм лъы къихун разбить кому-л. нос до крови. Пэм мафIэ бзий кърихун метать искры. Пэр дэгъэзеин задирать нос. Пэр дэкъеин = пэр дэгъэзеин. Пэр дэлъэфеин 1) шмыгать носом 2) переносное напускать на себя жалкий вид. Пэр зэкIуэцIынэн заложить - о носе. И пэр иджыри хуэлъэщIыжыркъым нос не дорос. Пэр икъэн = пэр дэгъэзеин. И пэр имылъагъужыху (ефэн) напиться до положения риз. Пэр кудэн ударять в нос (о резком, неприятном запахе). Пэр къижын течь - о соплях. Пэр къилъэфын сморкаться. И пэр къыпыхун повесить нос.* КъыщIыхьар кIуэри и щхьэр егухауэ, и пэр къыпыхуауэ стIол кIапэм деж тIысащ, фIэхъуси сэлами щымыIэу. Къ. Хь. Си пэр позгъэупщIынщ клянусь! (букв. дам свой нос отрезать, если..).* {Долэт:} - Къэрал пхъуантэм} щхъухь ирамыхьамэ си пэр позгъэупщIынщ. Iуащхь. Пэр хэIун совать ( свой) нос куда-л. И пэр хуэлъэщIын утереть нос кому-л.* Абы и пэр хуэлъэщIын хуейщ, армыхъумэ тIэкIу зыкъыфIэщIыж хъуащ. Къэб. И пэр щIивэн споткнуться; потерпеть неудачу.* Хэт и фIэщ хъунт а къэхъуар къэхъуну, хэт и гугъэнт Долэт лъэпэрапэу и пэр щIивэну. КI. А. Пэр щIым хущыхуэн показать, где раки зимуют (букв. тереть нос о землю).* ПхуэзгъэпцIащ, а уи пэр щIым пхущызмыхуэмэ, щыгъэт, уи мыIуэхуми уи бэлагъ хыумыIу. Iуащхь. {И} пэр щIым щыхъуэн = пэр щIым хущыхуэн.пэ вей засохшие сопли/ Пэшын Iув, пэшын гъуа.пэ гъуанэ ноздри/ Пэм иIэ гъуанэ щыбауэкIэ жьы эрыкIуэр.пэ кIуэцI внутренность, полость носа/ Пэм и кум щыIэхэр, и кIуэцIым итхэр.Пэ кIуэцIыр къихун.пэ тIей курносый/ И щхьэмкIэ худэкъея пэ, пэтIинэ.пэ Iушэ кривоносый/ Зи пэр мызахуэ, лъэныкъуэкIэ ешэкIа. -
10 щIы
I 1. ( хьэрфышхуэкIэ кърагъажьэ) Земля ( планета)/ Ещанэу Дыгъэм пэщыт, цIыхухэр, псэущхьэхэр щыпсэу планетэ.* Дунейм щIалэгъуалэу тетыр фызэгухьэм, ЩIым мамырыгъэр тепщэ щыхъунщ. Iуащхь.2. почва, верхний слой земной коры/ ЩIы хъурейм и щхьэ къат и щIыIу.* Сенрэ Мэзанрэ ныбэгукIэ щIым зыхадзэри тIэкIурэ щылъащ, хьэкъей гуэрэн лъахъшэм хэлъу. Ж. Б.3. еплъ щIыгулъ. ЩIы фIыцIэ. ЩIы пшэр.4. страна/ Къэрал, хэку.Нэмыцэр ди щIым къихьэгъащ.ЩIы зэдэшх хъун оказаться равными по силе ( в национальном виде борьбы). ЩIалитIыр зэбэныхукIэ зэрытемыгъакIуэу щIы зэдэшх мэхъу.ЩIы фIыцIэм ихун сжить со света. Дзэ узым щIы фIыцIэм ирихун.ЩIы фIыцIэжьым щIэгъэлъэдэн закопать в землю, сжить со света.* Ар губжьащи щIы фIыцIэжьым ущIигъэлъэдэнщ.ЩIы фIыцIэм щIыхьэн провалиться сквозь землю.* - Елдар гъусэ щIыи зегъэхь. ЩIы фIыцIэм щIыхьами, къэгъуэт, - жиIащ {Инал}. КI. А.ЩIы хъурей земной шар.ЩIы щхьэфэ хъун! дай бог, чтоб ты превратился в прах! ( проклятие).ЩIым и гъунэ очень далеко; за тридевять земель. ЩIым и гъунэ щыIэн.ЩIым икIыжын исчезнуть, пропасть.ЩIым кIуэцIрыхун = щIы фIыцIэм щIыхьэн.ЩIым нэмыгъэсу зехьэн (лъагъун) безмерно любить, лелеять кого-л. ; с любовью и уважением относиться к кому-л. (напр. к родителям).* Зым нэхърэ адрейр нэхъ лIыхъужьу дэлъхуибл иIэт хъыджэбзым, икIи я шыпхъу закъуэр абыхэм щIым намыгъэсу ялъагъурт. Ад. таур.ЩIым псэ къыхэхьэн пробуждаться с наступлением весны ( о почве). ЩIым псэ къыхэхьэмэ, жыласэм щIадзэ.ЩIым пхрыхуам нэхъ къэщтэн предпочесть что-л. чему-л.* Фызыр апхуэдизкIэ укIытати, щIым пхрыхуам нэхъ къищтэнт.ЩIым щыщ щIыжын сровнять с землей. Унэ цIыкIур щIым щыщ ящIыжащ.ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу = щIым пхыхуам нэхъ къэщтэн. ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу укIытэн.ЩIым щIэхуэн = щIы фIыцIэм ихун.ЩIыр бжьэкIэ къэпщын лениться.* ЩIыр бжьэкIэ къепщри, къыпыщым тоувэ. Ад. таур.ЩIыр бзэгупэкIэ егъэбзеин = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн нагнать страху.ЩIыр гъэпшэрын удобрять землю. ЩIыр куэншыбкIэ ягъэпшэр.ЩIыр зэгуэхуу я кум дэхуэн. Провалиться сквозь землю.* Иныжьыр абдеж иIэпхъукIри щIыр зэгуэхуу я кум дэхуа фIэкIа умыщIэну бзэхащ. Ад. таур.ЩIыр зехьэн ухаживать на землей.ЩIыр хъеин трястись ( о земле).ЩIыр щхьэцыкIэкIэ егъэпхъэнкIын = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн.ЩIыр IэгуфэкIэ (IэгупсэкIэ) къэгъэзэн сокрушаться.* Дарихъан сымаджэ хьэлъэу, уз къыхэлъадэм и кIуэцIыкIыщIэр ичатхъэр гызу, хуэмышэчыжу щIыр IэгуфэкIэ игъазэу зепщыпщэу.. {щытащ}. КI. Т.щIы гъунэ 1. край земли, край света/ Дунейм и гъунэ, и кIэ.* - ЩIы гъунэм фыкIуэми, фысIэщIэкIынкъым, - жиIэрт иныжьым. фольк.2. граница/ Зыгуэрым бгъэдэлъ щIыр щиух.* Вгъэбыдэ фи Iуэхур щIы гъунэм, Вгъашхэ шагъдийхэр. П. Б.щIы кIапэ см. щIы гъунэ.* Индыр хъаныр тхьэгурымагъуэт, и щIы кIапэ къытехьэр занщIэу къищIэрт. фольк.щIы къат слой, пласт земли/ Хэлъ пкъыгъуэхэм елъытауэ, плъыфэкIи щытыкIэкIи щIыр IупщIэ-IупщIэу зэрызэщхьэщыкIхэм ящыщ зы.Лъэпщ и сыджыр щIы къатибл и кууагъыу хэтIат. Нарт.щIы къатибл религ. ад, преисподняя/ Диным къызэригъэлъагъуэмкIэ лIахэм я псэр здэкIуэж щIы щIагъым щыIэ дуней; ахърэт.* -ЩIы къатиблым къыщIэпхами къэгъуэт, - аращ Инал жиIар. КI. А.ЩIы къатибл ухъу провались ты в тартарары.ЩIы къатиблкIэ щIэулъадэ = щIы къатибл ухъу.ЩIы къатиблым ежэхын = щIы къатибл ухъу.ЩIы къатиблкIэ кIуэцIрыхун = щIы къатибл ухъу.щIы ныкъуэхь наем земельного участка с выплатой половины урожая хозяину/ Бэджэндэу къащта щIы Iыхьэ, гъавэу къытрахым и ныкъуэр щIыр зейм ептын хуейуэ.щIы тхьэкIумэкIыхь тушканчик/ Зи кIэбдз лъакъуитIыр нэхъ кIыхь губгъуэ дзыгъуэ лъэпкъ.щIы шэуэжа залежная земля/ Явэу щытауэ илъэс зыбжанэкIэ ямывэжа, зытемылэжьыхьыжа щIы Iыхьэ.ЩIы шэуэжахэми гъавэ тращIэу щIадзэжащ.щIы щхьэфэ поверхность земли/ ЩIым и щхьэ къат.щIы щIагъ подземелье/ ЩIым и щIагъ.II устар. зима/ Гъатхэмрэ бжьыхьэмрэ яку дэлъ щIыIэгъуэ зэман; щIымахуэ.Гъэрэ щIырэ зэхэкIа нэужьщ жылэр щIым щыхалъхьэр.
Перевод: со всех языков на русский
с русского на все языки- С русского на:
- Все языки
- Со всех языков на:
- Все языки
- Адыгейский
- Русский